نظر به اينكه در بعضي از واحدهاي آموزشي، عضو هيات علمي به تعداد كافي وجود ندارد و يا ساعت تدريس برخي از دروس در حدي نيست كه براي تدريس آن احتياج به استخدام عضو جديد باشد، لذا در اين گونه موارد دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالي كشور (كه از اين پس در اين آيين‌نامه دانشگاه ناميده مي‌شود.) بر اساس اين آيين‌نامه مي‌توانند از بين اعضاي هيات علمي شاغل يا بازنشسته يا افراد غير عضو هيات علمي كه داراي مدارك تحصيلي دانشگاهي هستند و يا كساني كه در رشته‌هاي خاص صلاحيت و مهارت و تجربه داشته ولي مدارك تحصيلي دانشگاهي ندارند براي انجام امور آموزشي نظري يا عملي محوله (آزمايشگاهي، باليني، گارگاهي و يا مانند آن) كمبود نيروي انساني مورد نياز را پس از تامين اعتبار با پرداخت حق‌التدريس از ميان افراد واجد صلاحيت تامين نمايند.

ماده 1- دانشگاه مي‌تواند از وجود استادان، دانشياران، استادياران، مربيان و مربي آموزشياران دانشگاهها با موافقت كتبي دانشگاه متبوع براي تدريس استفاده نمايد.

ماده 2- حق‌التدريس يك ساعت تدريس نظري يا 5/1 ساعت تدريس عملي اعضاي هيات علمي رسمي و پيماني[2] حقوق مرتبه و پايه به اضافه فوق‌العاده مخصوص (فوق‌العاده شغل) عضو هيات علمي ذيربط مي‌باشد. در دوره‌هاي روزانه و شبانه برابر است با

فوق‌العاده مخصوص (فوق‌العاده شغل) + حقوق مرتبه و پايه = 40

حق‌التدريس يك ساعت نظري يا 5/1 ساعت تدريس عملي در دوره‌هاي روزانه و شبانه

تبصره 1- در مؤسساتي كه حق‌التدريس محاسباتي با روش فوق براي سال 1379 كمتر از حق‌التدريس سال 1378 باشد، مابه‌التفاوت آن قابل پرداخت است.[3]

تبصره 2- حق‌التدريس اعضاي هيات علمي رسمي و پيماني دانشگاه فردوسي مشهد براي تدريس در خارج از دانشگاه متبوع خود به صورت عضو مدعو در ازاي تدريس هر يك ساعت درس نظري يا 5/1 ساعت درس عملي به ميزان حقوق مرتبه و پايه و فوق‌العاده مخصوص آنان قابل پرداخت است و حق‌التدريس اعضاي هيات علمي رسمي و پيماني دانشگاههاي بيرجند و تربيت معلم سبزوار در خارج از دانشگاه متبوع عضو به ميزان حقوق و فوق‌العاده مخصوص آنان پرداخت خواهد شد.

تبصره 3- پرداخت حق‌التدريس به اعضاي هيات علمي دانشگاهها بر اساس اين آيين‌نامه فقط در ازاي ساعات تدريس مازاد بر ساعت موظف قانوني تدريس آنان در هفته (روزانه و شبانه) مجاز خواهد بود.

تبصره 4- ميزان ساعات مجاز پرداخت حق‌التدريس به اعضاي هيات علمي بازنشسته حداكثر تا 16 ساعت نظري يا معادل عملي آن در هفته مي‌باشد و حق‌التدريس آنان با رعايت اين ماده و بر مبناي آخرين مرتبه و پايه آنان در هنگام بازنشستگي و بر اساس حقوق و فوق‌العاده و بر مبناي آخرين مرتبه و پايه آنان در هنگام بازنشستگي و بر اساس حقوق و فوق‌العاده مخصوص شاغلين در همان مرتبه و پايه قابل پرداخت است.

تبصره 5- در مواردي كه ميزان ساعات موظف تدريس عضو هيات علمي در دانشگاه متبوع كامل نشده است، نصف مابه‌التفاوت ساعات موظف و تعداد ساعاتي كه در دانشگاه متبوع تدريس مي‌نمايد از تعداد ساعات حق‌التدريسي وي در دانشگاههاي ديگر كسر و مابقي آن حق‌التدريس پرداخت خواهد شد.

تبصره 6- اعضاي هيات علمي مي‌توانند در فصل تابستان به موجب ابلاغ رسمي دانشگاه مربوط جمعاً تا ميزان 6 واحد نظري يا معادل عملي آن براي مدت 6 هفته تدريس نمايند. بعلت كوتاه بودن مدت دوره تابستاني ساعات تدريس دروس آنان در هفته 3 برابر ساعات تدريس در طي نيمسال تحصيلي عادي خواهد بود. پرداخت حق‌التدريس در تابستان به يكي از دو صورت زير انجام مي‌شود:

الف- در صورتي كه عضو هيات علمي از مرخصي استحقاقي استفاده نمايد به ازاي هر ساعت تدريس تابستاني حق التدريس تا 5/1 برابر حق‌التدريس موضوع اين ماده با تشخيص دانشگاه قابل پرداخت است.

ب- چنانچه مرخصي استحقاقي عضو هيات علمي در ايام تابستان طبق مقررات بازخريد و ذخيره گردد از تعداد واحدهاي تدريس شده وي در تابستان 33/3 واحد كسر و بابت مازاد آن حق‌التدريس موضوع ماده 2 پرداخت خواهد شد. در مورد آن دسته از اعضاي هيات علمي كه سمت اجرايي دارند، بجاي 33/3 واحد، واحد موظف تدريس آنان كسر مي‌شود.

تبصره 7- حداكثر واحد تدريس حق‌التدريسي اعضاي هيات علمي مجموعاً در دوره‌هاي روزانه و شبانه براي كليه واحدهاي درسي نظري و عملي و واحدهاي پايان‌نامه و رساله مازاد بر واحدهاي موظف نبايد از 18[4] واحد نظري يا معادل عملي آن در هر نيمسال تحصيلي و با رعايت تبصره 5 ماده 31 اصلاحي آيين‌نامه استخدامي هيات علمي تجاوز نمايد و در هر حال حداكثر ساعات حق‌التدريس قابل پرداخت براي پايان‌نامه‌ها و رساله‌ها 16 ساعت و براي دروس نظري 12 ساعت يا معادل عملي آن در هر نيمسال مي‌باشد.

به آن عده از از اعضاي هيات علمي كه حسب تشخيص دانشگاه واحد پايان‌نامه و رساله ارائه نمي گردد، پرداخت حق‌التدريس حداكثر تا 20 ساعت از حق‌التدريس نظري يا معدل عملي آن بلامانع است. اين بند براي دانشگاههاي بيرجند و تربيت معلم سبزوار مورد تصويب قرار گرفت و مقرر گرديد دانشگاههاي مذكور گزارش عملكرد خود را در جلسه آتي به هيات امنا ارائه نمايند.[5]

سقف حق‌التدريس 18 واحد از مهر 1379 براي دانشگاه فردوسي مشهد و واحدهاي تابعه و از بهمن 1379 براي دانشگاههاي بيرجند و تربيت معلم سبزوار اعمال شود.[6]

ماده 3- دانشگاهها مي‌توانند از كساني كه صلاحيت تدريس آنان در يكي از رشته‌هاي تحصيلي به تاييد كميته‌اي مركب از رئيس و يا معاون آموزشي دانشكده پيشنهاد دهنده و دو تن از اعضاي هيات علمي در رشته‌ مربوط رسيده باشد پس از تصويب كميسيون آموزشي دانشگاه براي تدريس در دوره‌هاي روزانه، شبانه يا تابستاني دعوت نمايد. ميزان حق‌التدريس اين گونه مدرسين براي هر ساعت درس نظري يا معادل آن به ماخذ حقوق و فوق‌العاده مخصوص مرتبه مربي آموزشيار پايه يك، مربي پايه يك و استاديار پايه يك حسب مورد با توجه به مدرك تحصيلي مدرس قابل پرداخت است.

تبصره 1- حق‌التدريس مدرسين داراي مدارك تحصيلي حوزوي با توجه به اتمام دوره‌هاي سطح، خارج و يا داشتن درجه اجتهاد به تاييد معاونت امور اساتيد و دروس معارف اسلامي ستاد نمايندگي مقام معظم رهبري در دانشگاهها و رعايت طبقه‌بندي گواهي‌نامه‌هاي مزبور موضوع جلسه 368 مورخ 3/11/1374 شورايعالي انقلاب فرهنگي، بر اساس ضوابط اين ماده قابل پرداخت است.

تبصره 2- به كساني كه براي آموزش فني، عملي، هنري و آزمايشگاهي و ... دعوت مي‌شوند و مدرك تحصيلي خاص يا مرتبه دانشگاهي ندارند، هر گاه صلاحيت و مهارت و تجربه و پيشينه خدمات آن مورد تاييد كميسيون‌هاي ذيصلاح دانشگاه مربوط باشد پس از تصويب وزارت علوم، تحقيقات و فناوري[7]  معادل 80 تا 100 درصد حق‌التدريس مقرر در اين ماده با توجه به مدارك علمي و تجربه مدرس ارزيابي و تعيين خواهد شد.

تبصره 3- حداكثر تعداد ساعات تدريس اين گونه افراد در كليه دانشگاهها نبايد جمعاً از 16 ساعت درس نظري يا معادل آن در هفته تجاوز نمايد.

تبصره 4- اعضاي غير هيات علمي واجد شرايط دانشگاهها كه مشمول قانون استخدام كشوري هستند فقط در ساعات غير اداري مي‌توانند از اين ماده استفاده نمايند.

ماده 4- حق‌التدرسي‌هاي تعيين شده در اين آيين‌نامه براي تدريس در مقاطع دانشگاهي و براي دروس دانشگاهي بر اساس برنامه آموزشي مصوب شورايعالي برنامه‌ريزي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري مي‌باشد.

ماده 5- تمام مدرسان مشمول اين آيين‌نامه موظفند از دروسي كه براي تدريس آن حق‌التدريس دريافت نموده‌اند، امتحان بعمل آوردند و اوراق امتحاني را به ضميمه نمرات مربوط در مهلت مقرر (كه به هرحال از دو هفته پس از امتحان تجاوز نخواهد كرد) تحويل امور آموزشي دانشكده ذيربط بنمايند كه در اين صورت با توجه به اوقاتي كه اعضاي هيات علمي و مدرسين براي طرح سئوالات، برگزاري امتحانات، تصحيح اوراق و ساير مسائل جانبي آن صرف مي‌نمايند براي هر نيمسال حداكثر 18 هفته حق‌التدريس قابل پرداخت است. براي نيمسال تابستاني نيز حق‌التدريس براي هر درس معادل 18 هفته نيمسال عادي قابل پرداخت است.

ماده 6- چنانچه فاصله محل كار از محل مؤسسه آموزشي ذيربط بيش از 40 كيلومتر و كمتر از 150 كيلومتر باشد 50% بر ميزان حق‌التدريس موضوع مواد 2 و 3 آيين‌نامه اضافه خواهد شد.

ماده 7- دانشگاهها مي‌توانند در صورت وجود اعتبار به مدرساني كه بر طبق اين آيين‌نامه براي تدريس دوره‌هاي روزانه، شبانه و يا تابستاني دعوت مي‌شوند و محل كار اصلي آنها از محل مؤسسه آموزشي دعوت كننده بيش از 150 ساعت كيلومتر فاصله دارد علاوه بر حق‌التدريس تعيين شده براي فوق‌العاده‌هاي بدي آب و هوا[8] براي دانشگاه دعوت كننده را بر مبناي حق‌التدريس يك ساعت به پردازند مشروط بر اينكه هر نوبت مسافرت براي اقلاً 4 ساعت تدريس باشد، و ميزان حق‌التدريس از حداكثر دو برابر مبلغ تعيين شده در دانشگاه متبوع تجاوز ننمايد.

تبصره- در مورد افراد غير شاغل كه براي تدريس موضوع مواد 6 و 7 دعوت مي‌شوند، به جاي محل كار مندرج در اين ماده، محل اقامت مدرس ملاك محاسبه قرار خواهد گرفت.

ماده 8- پرداخت هر نوع حق‌التدريس مندرج در اين آيين‌نامه موكول به قراردادي خواهد بود كه (طبق فرم پيوست) بين مدرسين و رئيس دانشگاه محل تدريس يا مقام مجاز از طرف وي تنظيم مي‌شود.

تبصره- دانشگاه مي‌تواند به جاي تنظيم و امضاي قرارداد با هيات علمي شاغل در همان دانشگاه در هر نيمسال ليستي حاوي مشخصات اعضاي هيات علمي حق‌التدريسي خود را تهيه و بر همان اساس پرداخت نمايد.

ماده 9- كليه مقررات مغاير با اين آيين‌نامه از تاريخ اجرا ملغي مي‌باشد.

اين آيين‌نامه مشتمل بر 9 ماده و 13 تبصره در جلسه مورخ 25/2/1376 هيات امناي دانشگاههاي منطقه شمال شرق به تصويب رسيده است و از تاريخ 1/7/1376 قابل اجرا مي‌باشد.